Ấm Tử Sa nguyên khoáng – biểu tượng của trà đạo Á Đông – từ lâu được xem như linh hồn của người thưởng trà. Thế nhưng, không ít người lại vô tình làm hỏng ấm chỉ vì những thói quen tưởng chừng vô hại. Hiểu đúng, dùng đúng và dưỡng đúng chính là cách duy nhất để giữ cho ấm Tử Sa bền đẹp theo thời gian, càng dùng càng sáng bóng, càng tỏa khí trà thanh tao.
1. Dùng một ấm cho nhiều loại trà khác nhau
Đây là sai lầm phổ biến nhất. Ấm Tử Sa có cấu trúc vi mao rỗng giúp hấp hương và lưu mùi trà trong thành đất. Khi pha xen kẽ trà Ô Long, Phổ Nhĩ hay Hồng trà trong cùng một ấm, hương vị sẽ bị lẫn, mất đi độ tinh tế vốn có.
Cách đúng là mỗi ấm chỉ nên dùng cho một loại trà duy nhất. Nếu bạn thích nhiều dòng trà, hãy sắm thêm vài ấm, phân rõ từng loại: một ấm cho Ô Long, một ấm cho Phổ Nhĩ, một ấm cho Lục trà… Nhờ vậy, mỗi ấm sẽ nuôi dưỡng được mùi riêng, vị trà giữ trọn hương gốc.
Cách đúng là mỗi ấm chỉ nên dùng cho một loại trà duy nhất. Nếu bạn thích nhiều dòng trà, hãy sắm thêm vài ấm, phân rõ từng loại: một ấm cho Ô Long, một ấm cho Phổ Nhĩ, một ấm cho Lục trà… Nhờ vậy, mỗi ấm sẽ nuôi dưỡng được mùi riêng, vị trà giữ trọn hương gốc.
2. Rửa ấm bằng xà phòng hoặc chất tẩy rửa
Vì muốn giữ ấm sạch, nhiều người rửa bằng nước rửa chén – đây là điều tuyệt đối không nên. Các chất tẩy rửa thấm vào đất, bám mùi hóa học và làm mất hoàn toàn khả năng hấp hương của ấm.
Cách đúng là chỉ rửa ấm bằng nước nóng sạch sau mỗi lần pha, dùng khăn mềm hoặc cọ tre để làm sạch phần miệng và vòi. Nếu ấm có vết bám lâu, chỉ cần ngâm nước nóng vài giờ rồi lau khô, không dùng hóa chất.
Cách đúng là chỉ rửa ấm bằng nước nóng sạch sau mỗi lần pha, dùng khăn mềm hoặc cọ tre để làm sạch phần miệng và vòi. Nếu ấm có vết bám lâu, chỉ cần ngâm nước nóng vài giờ rồi lau khô, không dùng hóa chất.
3. Không làm khô ấm sau khi dùng
Đậy nắp khi ấm còn ướt là nguyên nhân khiến đất bị bí, dễ sinh nấm mốc và ám mùi. Để giữ ấm bền, sau khi rửa nên để ráo tự nhiên, mở nắp và đặt nơi thoáng gió cho khô hẳn trước khi cất. Tránh để gần nguồn nhiệt hoặc ánh nắng trực tiếp vì có thể làm nứt bề mặt.
4. Dưỡng ấm sai cách – lau bằng dầu hoặc sáp
Một số người tin rằng lau ấm tử sa bằng dầu ăn hoặc sáp ong sẽ bóng nhanh hơn, nhưng đó là sai lầm nghiêm trọng. Lớp dầu nhân tạo khiến lỗ đất bị bít lại, ấm mất khả năng “thở” và hấp hương.
Cách đúng là dưỡng ấm bằng nước trà nóng. Sau mỗi lần pha, dùng khăn mềm thấm nước trà lau nhẹ lên thân ấm. Dưỡng đều đặn vài tháng, ấm sẽ bóng tự nhiên, màu lên sâu và sáng như ngọc.
Cách đúng là dưỡng ấm bằng nước trà nóng. Sau mỗi lần pha, dùng khăn mềm thấm nước trà lau nhẹ lên thân ấm. Dưỡng đều đặn vài tháng, ấm sẽ bóng tự nhiên, màu lên sâu và sáng như ngọc.
5. Dùng nước sôi 100°C cho mọi loại trà
Không phải loại trà nào cũng phù hợp với nước sôi 100°C. Với lục trà hoặc bạch trà, nước quá nóng khiến vị trà gắt và dễ làm ấm giãn nở đột ngột, gây nứt.
Nhiệt độ thích hợp là: Ô Long và Phổ Nhĩ chín dùng nước 95–100°C; lục trà và Thiết Quan Âm nên dùng nước 85–90°C. Trước khi pha, nên tráng ấm bằng nước nóng để ấm “tỉnh”, tránh sốc nhiệt.
Nhiệt độ thích hợp là: Ô Long và Phổ Nhĩ chín dùng nước 95–100°C; lục trà và Thiết Quan Âm nên dùng nước 85–90°C. Trước khi pha, nên tráng ấm bằng nước nóng để ấm “tỉnh”, tránh sốc nhiệt.
6. Cất giữ ấm ở nơi kín, ẩm thấp
Cất ấm trong hộp kín hoặc tủ ẩm khiến ấm dễ bị ám mùi lạ, thậm chí nổi mốc. Tốt nhất là để ấm nơi khô thoáng, tránh ánh nắng trực tiếp. Nếu lâu không sử dụng, mỗi tháng nên rửa qua nước nóng một lần để “thức ấm”, giúp ấm giữ được hơi đất tự nhiên.
7. Không hiểu rõ loại đất của ấm đang dùng
Mỗi loại đất Tử Sa – như Tử Nê, Chu Sa, Đoàn Nê hay Thiên Thanh – đều có đặc tính riêng. Việc không hiểu loại đất sẽ khiến người dùng chọn sai trà, làm giảm giá trị ấm.
Với Phổ Nhĩ và Hồng trà, nên chọn ấm đất dày để giữ nhiệt tốt. Với Ô Long và Lục trà, chọn ấm mỏng, thoát nhiệt nhanh. Khi mua, nên tìm hiểu rõ dòng đất và nghệ nhân chế tác, chọn nơi uy tín có kiểm định rõ ràng.
Với Phổ Nhĩ và Hồng trà, nên chọn ấm đất dày để giữ nhiệt tốt. Với Ô Long và Lục trà, chọn ấm mỏng, thoát nhiệt nhanh. Khi mua, nên tìm hiểu rõ dòng đất và nghệ nhân chế tác, chọn nơi uy tín có kiểm định rõ ràng.
8. Không “thức ấm” trước khi sử dụng
Một lỗi khác là mua ấm mới về pha trà ngay. Lúc này, hương đất còn sống sẽ át mất mùi trà. Cách đúng là ngâm ấm trong nước sôi 2–3 giờ, lặp lại vài lần, sau đó pha nước trà loãng để “nuôi ấm”. Khi ấm đã thuần, hương trà pha ra sẽ trong và tròn vị hơn.
9. Dưỡng ấm thiếu kiên nhẫn
Dưỡng ấm là hành trình chậm rãi. Nhiều người vì nóng vội mà lau mạnh tay, khiến ấm loang màu không đều, mất tự nhiên. Hãy dùng khăn mềm thấm nước trà nóng, lau nhẹ mỗi ngày để ấm hấp hương đều. Sau vài tháng, ấm sẽ lên màu ánh mật, sáng mịn và tỏa hương trà dịu nhẹ – đó là dấu hiệu ấm đã “sống”.
Giữ hồn trà đạo cùng Hương Vân Cát
Tại Trầm Hương – Trà Đạo HƯƠNG VÂN CÁT, chúng tôi trân trọng tinh thần trà đạo Việt, nơi mỗi chiếc ấm Tử Sa không chỉ là vật dụng pha trà mà còn là người bạn đồng hành của người yêu trà tinh tế. Các bộ ấm tại showroom đều được tuyển chọn từ đất Tử Sa nguyên khoáng Nghi Hưng, chế tác thủ công bởi nghệ nhân giàu kinh nghiệm, đảm bảo chuẩn đất, chuẩn dáng và chuẩn hồn trà.